Sigorta çeşitlerini farklı şekillerde tasnif edebiliriz fakat en genel anlamda özel sigortaları; tazminat sigortaları(zarar sigortaları) ve meblağ sigortaları olarak tasnif edebiliriz. Tazminat sigortalarında rizikonun meydana gelmesi sonucunda ortaya çıkan zararın belirli bir miktara kadar tazmin edilmesi esas iken meblağ sigortalarında rizikonun gerçekleşmesi sonucunda belirlenen meblağın ödenmesi esastır.
Örneğin trafik sigortası bir tazminat sigortasıdır ve bu sigortada sigortacı meydana gelen zararı sorumluluğu içerisinde belirli bir miktara kadar tazmin eder. Tazminat sigortalarında sigortacının yapacağı ödeme her zaman belirli değildir bu miktar zararın miktarına göre değişebilir. Buna karşılık hayat sigortaları meblağ sigortasıdır ve bu sigorta çeşidinde rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigortacının yapacağı ödeme belirlidir ve bu da kararlaştırılan meblağ kadardır.
Tazminat sigortalarının ve meblağ sigortalarının bu yapısından dolayı meblağ sigortalarında; tazminat sigortalarında geçerli olan zenginleşme yasağı, aşkın sigorta, eksik sigorta veya çifte sigorta gibi düzenlemeler geçerli değildir.
SİGORTA DEĞERİ
Ticaret Kanununa göre sigorta değeri sigorta menfaatinin tam değeridir. Sigorta menfaatinin piyasada değiş tokuş değeridir ve bu değer rizikonun gerçekleştiği anda geçerli olan değerdir. Örneğin kasko sigortasında sigortalattığımız arabamızın bir kaza anındaki piyasada geçerli olan değeri sigorta değeridir. Sigorta değerinin önemi şuradadır ki biz bir şeyin sigorta değerinin üzerinde sigorta yaptıramayız. Bunun sebebi tazminat sigortalarında geçerli olan zenginleşme yasağı ilkesidir.
SİGORTA BEDELİ
Sigorta bedeli dediğimiz milktar ise rizikonun gerçekleşmesi sonucunda sigortacının sorumlu olduğu azami miktardır. Sigortacı sigorta poliçesinde yazan sigorta bedelinden fazla ödeme yapmaz. Bu miktar sigortacının edim yükümlülüğünün üst sınırıdır.
EKSİK SİGORTA VE AŞKIN SİGORTA
Sigortalanan şeyin değeri sigorta bedelinin üzerindeyse eksik sigorta, sigorta bedelinin altındaysa da aşkın sigorta söz konusudur. Örneğin bir malın taşınması sırasında meydana gelebilecek zararlara karşı korunmak için nakliyat sigortası yapılmış olsun. Malın piyasadaki değeri 100.000 lira ise bu miktar sigorta değeridir. Nakliyat sigortasında sigorta bedeli olarak 80.000 lira belirlenirse bu eksik sigortadır, 100.000 lira belirlenirse tam sigorta, 100.000 liranın üzerinde bir değer belirlenirse aşkın sigortadır.
AŞKIN SİGORTA OLURSA NE OLUR?
Ticaret Kanununa göre sigorta bedeli sigorta değerini aştığı miktar kadar geçersiz olur. Sigorta değerinin 100.000 lira olduğu şey üzerine sigorta bedeli 110.000 TL olan bir sigorta yapılmışsa sigorta bedelinin 10.000 liralık kısmı geçersiz olur. Aynı örnekten devam edecek olursak sigorta sözleşmesi yapılırken sigorta yaptıranın ödeyeceği prim 110.000 lira üzerinden hesaplanıyor fakat sigortacı 10.000 lira geçersiz sayılacağı için 100.000 liraya kadar sorumlu oluyor. Burada bir haksızlık var. İşte bu haksızlığın gidermek için Ticaret Kanunu 1463. maddesinde sigortacının tahsil ettiği fazla primi geri vermesi gerektiğini düzenlemiştir.
Aşkın sigorta mali çıkar sağlamak amacıyla sigorta yaptıran tarafından sigortacı yanıltılarak yapılmışsa sigorta sözleşmesi yine 1463. maddeye göre geçersizdir. Bu durumu başta bilmeyen fakat sonradan farkeden sigortacı durumu öğrendiği sigorta döneminin sonuna kadar prime hak kazanır fakat sigorta yaptıran riziko gerçekleşse bile sözleşme geçersiz sayıldığı için sigortacıdan hiç bir şey talep edemez.
