Rücu nedir?
Rücu; arapça kökenli bir kelime olup geri dönme, vazgeçme, cayma ve sözünden dönme anlamlarına gelmektedir. Rücu kelimesi bugün çoğunlukla birer hukuki terim olan rücu hakkı ve rücu davası kavramları içerisinde kullanılmaktadır.
Rücu hakkı nedir?
Rücu hakkı, bir kimsenin alacaklısına ödediği şeyi başka birinden istemeye yetkisinin olmasını ifade eder.
Eğer rücu hakkınız varsa birisine ödediğiniz miktarı siz de dönüp başka birisinden isteyebilirsiniz. Yani birine bir şey veriyorsunuz sonra sizde verdiğiniz şeyi dönüp başkasından alıyorsunuz böylece verdiğiniz şeyi rücu etmiş oluyorsunuz.(rücu etmek).
Birisine borcunuzu ödediğinizde kanun buna ilişkin size bir rücu hakkı tanımışsa ödediğiniz miktarın tamamını veya bir kısmını başkasından rücu davası açarak geri alabilirsiniz. İşte kanunun tanıdığı bir rücu hakkına dayanarak alacağın talep edilmesi amacıyla açılan davaya da rücu davası denir.
Örneğin hukukumuzda Borçlar Kanunu’nun 167. maddesine göre müteselsil borçluların birbirlerine karşı rücu hakkı vardır. Mesela bir kira sözleşmesini müteselsil borçlu olarak kiracı sıfatıyla Ali ve Veli imzalamışsa bunlar ev sahibine karşı borcun tamamından birlikte sorumlu olurlar. Dolayısıyla ev sahibi borcun tamamını Ali’den talep ettiğinde o kişi bütün borcu ev sahibine ödeyecek ve Veli’ye ait olan fazla kısmı Veli’den isteyecektir. Veli’nin borcunu ödememesi durumunda ise Ali Veli’ye karşı rücu davası açabilecektir.
Özel hukukta bir tarafa rücu hakkının tanındığı bir çok kanun hükmü vardır. Haksız fillerde(BK. m. 62), müteselsil borçlulukta(BK. m. 167), kefalet ilişkisinde(BK. m. 587), sigorta hukukunda sigortacının rücu hakkı(TK. m. 1472) gibi hükümler rücu hakkının düzenlendiği hükümlere birer örnektir.
İdare hukukunda da belirli durumlarda devletin rücu hakkı düzenlenmiştir. Örneğin kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken veya görevlerini yaparken bir zarar doğmasına neden olmaları sonucunda idare tazminat ödemek zorunda kalırsa ödediği miktarı zarara sebep olan kamu görevlilerine rücu edebilir.
Sigortacının rücu hakkı. Ticaret Kanunu’nun 1472. maddesinde ve Karayolları Trafik Kanunu’nun 95. maddesinde sigortacının sahip olduğu rücu hakkı düzenlenmiştir. Sigortacının sahip olduğu rücu hakkını ve buna bağlı olarak açabileceği rücu davalarına ilişkin “SİGORTA RÜCU DAVALARI-ZAMANAŞIMI-İTİRAZ DAVA ŞARTLARI” yazımda daha ayrıntılı bilgiler verdim. Arzu ederseniz bu yazıya bakabilirsiniz.
Sosyal Güvenlik Kurumunun rücu hakkı. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 21 ve 23. maddelerinde SGK’nın iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında işverene karşı sahip olduğu rücu hakkı düzenlenmiştir. SGK’nın rücu hakkına ve açacağı rücu davalarına ilişkin yazımda daha ayrıntılı bilgiler verdim. Arzu ederseniz bu yazıya bakabilirsiniz.
AV. TURAN ÖZKAYA
